Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκραίη

«Επιθυμώ ακόμη να αναφερθώ στις συλλογές διηγημάτων με τους χρωματικούς τίτλους: “Το πράσινο βιβλίο, “Το κόκκινο βιβλίο”, “Το βυσινί βιβλίο”, “Το γαλάζιο βιβλίο”, για να τονίσω πόσο ο Μυριβήλης, σε ευτυχισμένες ώρες της έμπνευσής του, ανανέωσε ένα είδος με τόσο πλούσια παράδοση στη λογοτεχνία μας. Το χιούμορ, ο σαρκασμός, η ειρωνεία, η αλληλοσχέτιση του συμβολικού με το πραγματικό, του νοητού με το απτό, η διαδοχή του ιλαρού απ’ το τραγικό, του φαιδρού από το αποτρόπαιο προβάλλουν σε συνθέσεις μοναδικού θέλγητρου και μορφικής τελειότητας. Τις σελίδες τους τις διατρέχει μια διεγερτική χνωτιά αρσενικάδας, ένα πνεύμα παγανιστικό. Ο έρωτας είναι το κυρίαρχο γεγονός -ένας έρωτας συγκλονιστικός, πάθος σαρκικό, που την ανάφλεξή του την προκαλεί κάτι το δαιμονικό, εισχωρώντας στο σύμπλεγμά του για να προδιαγράψει μια μοιραία συχνά κατάληξή του. Στις αισθήσεις εμπιστεύεται ο Μυριβήλης να του αποκαλύψουν το μυστικό της ζωής -το νόημα του κόσμου. Κάθε μεταφυσική ερμηνεία του τη θεωρεί παραπλανητική. Μέσα από αυτό το εύθραυστο ηχείο, το σώμα, ακούει τη σιβυλλική σιωπή -ό,τι αποκαλούμε ένστικτο- να συνοψίζει τη σοφία μίας αρχέγονης πείρας. Σ’ αυτήν την άσφαλτη πείρα θεμελιώνει τη συμπεριφορά των ηρώων του. Το σώμα, γι’ αυτόν, δημιουργεί δεσμούς αγάπης αλλά και αιχμές μίσους. Μέσα απ’ τις σελίδες τους αυτοψυχογραφείται ένας επικούρειος, ο φίλος των ταπεινών ανθρώπων, ο εραστής του γυναικείου φύλου, ο αντικληρικός, ο εχθρός της λογιότητας, ο φανατικός πιστός στις έννοιες έθνος και ελληνισμός -αμετακίνητος πια στο βάθρο του ως αναμφισβήτητος “κλασικός” της γενιάς του».

Τι μπορώ τώρα να σας πω για το βιβλίο και για το πώς μπορεί καλύτερα να το διαβάσει κανείς; Θα αρχίσω με την αλαζονική απαίτηση να μην το διαβάσετε μία φορά, αλλά δύο. Μια απαίτηση που δεν χρειάζεται βέβαια να ικανοποιηθεί, αν κάποιος έχει ήδη βαρεθεί με την πρώτη ανάγνωση. Ένα έργο τέχνης δεν πρέπει να αποτελεί καθήκον, ούτε προσπάθεια δεν πρέπει να το αναλαμβάνει κανείς παρά τη θέλησή του. Ο στόχος του είναι να παρέχει ευχαρίστηση, να ψυχαγωγεί και να αναζωογονεί. Αν δεν έχει αυτά τα αποτελέσματα σε κάποιον αναγνώστη, αυτός πρέπει να το παρατήσει και να στραφεί σε κάτι άλλο. Αν όμως έχετε διαβάσει το Μαγικό βουνό μία φορά, σας συνιστώ να το διαβάσετε και μια δεύτερη. Ο τρόπος με τον οποίο έχει συντεθεί το βιβλίο έχει αποτέλεσμα η απόλαυση του αναγνώστη από τη δεύτερη ανάγνωση να είναι βαθύτερη. Ακριβώς όπως και στη μουσική χρειάζεται κανείς να γνωρίζει ένα κομμάτι για να το ευχαριστηθεί όπως πρέπει, χρησιμοποίησα επίτηδες τη λέξη “συντεθεί” αναφερόμενος στη συγγραφή ενός βιβλίου. Το εννοώ με την έννοια με την οποία συνηθέστερα τη χρησιμοποιούμε προκειμένου για τη μουσική. Διότι η μουσική είχε ανέκαθεν μια ισχυρή διαπλασματική επίδραση στο συγγραφικό μου ύφος. Οι συγγραφείς πολύ συχνά είναι “πραγματικά” κάτι άλλο: είναι μετεμφυτευμένοι ζωγράφοι ή γλύπτες ή αρχιτέκτονες ή οτιδήποτε. Για μένα το μυθιστόρημα ήταν πάντα σαν μια συμφωνία, ένα έργο αντίστιξης, ένα θεματικό οικοδόμημα η ιδέα του μουσικού μοτίβου παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό.
Διάφοροι έχουν επισημάνει την επιρροή της μουσικής του Βάγκνερ στο έργο μου. Οπωσδήποτε δεν αρνούμαι την επιρροή αυτή. Συγκεκριμένα ακολούθησα τον Βάγκνερ στη χρήση του Leitmotiv, το οποίο μετέφερα στο χώρο της γλώσσας. Όχι όπως το μεταχειρίστηκαν ο Τολστόι και ο Ζολά, ή όπως το χρησιμοποίησα και εγώ ο ίδιος στους Μπούντενμπρουκς, νατουραλιστικά και ως μέσο χαρακτηρισμού – σαν να λέμε μηχανικά. Προσπάθησα να το χρησιμοποιήσω με τη μουσική του έννοια. Οι πρώτες μου τέτοιες απόπειρες ήταν στον Τόνιο Κρέγκερ. Αλλά η τεχνική που χρησιμοποίησα εκεί εμφανίζεται πολύ πιο ανεπτυγμένη στο Μαγικό βουνό χρησιμοποιείται με έναν πολύ περισσότερο περίπλοκο τρόπο, που διαποτίζει τα πάντα.